بررسی حق تحصیل از لحاظ عوامل وابسته به آن در نظام حقوقی ایران

نوع مقاله : علمی -ترویجی

نویسندگان

1 استادیار، گروه حقوق، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران.

2 دانشجوی دکتری حقوق عمومی، گروه حقوق، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران.

3 دانشجوی کارشناسی ارشد حقوق عمومی، گروه حقوق، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران.

چکیده

 
حق بر آموزش ازجمله حقوق شهروندان است که در زمرۀ حقوق بنیادین بشر و حقی جهان‌شمول برای آموزش است. حق بر آموزش و آزادی آموزش در اسناد حقوق بشری، جایگاه ویژه‌‌ای را به خود اختصاص داده است؛ در قوانین داخلی جمهوری اسلامی ایران نیز اعم از عادی و اساسی و همچنین در اسناد بالادستی به ‌این امر مهم پرداخته شده است. نوشتار حاضر با هدف تبیین جایگاه حق بر آموزش در نظام حقوقی ایران و بهبود شرایط حاکم بر نظام آموزشی در ایران، درصدد پاسخ به این پرسش است که حق تحصیل از لحاظ عوامل وابسته به آن در نظام حقوقی ایران چگونه ارزیابی می‌شود؟ شیوۀ کار بدین‌گونه است که پس از جمع‌آوری منابع به‌شیوۀ کتابخانه‌ای، با استفاده از روش توصیفی‌تحلیلی، به بررسی جایگاه حق بر آموزش و آزادی آموزش در نظام بین‌المللی و حقوق داخلی پرداخته‌ شده است، چراکه میان حق بر آموزش و آزادی آموزش، پیوندی ناگسستنی وجود دارد؛ به‌ این اعتبار می‌توان حق بر آموزش را به‌مثابۀ‌ پیش‌شرط آزادی آموزش تلقی نمود. بر این اساس با بررسی نظام حقوقی ایران درمی‌یابیم قانون‌گذار در سطوح مختلف قانونی، به‌درستی حق بر آموزش را هم‌شأن حقوق اساسی مورد تصریح قرار داده است، لکن به نظر می‌رسد در این زمینه نواقص و کاستی‌هایی وجود دارد که البته قابل رفع‌اند. درواقع می‌‌توان با در نظر گرفتن استفاده از ظرفیت‌‌های اصل 15 قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، برنامه‌‌هایی را برای تبیین و رشد آموزش محلی ترسیم نمود و از طریق تجهیز مدارس دولتی و توزیع متناسب آن‌ها در سطح کشور، گامی مؤثر در زمینۀ رفع نابرابری در دسترسی به امکانات آموزشی برداشت.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Investigating the Right to Education in Terms of Related Factors in the Legal System of Iran

نویسندگان [English]

  • Mohammad Mazhari 1
  • Seyed Ali Mousavi 2
  • Rahim Ravaei 3
1 Assistant Professor, Law department, University of Tabriz, Tabriz, Iran
2 PhD Student in public law, Law department, University of Tabriz, Tabriz, Iran
3 M.Sc. Student of public law, Law department, University of Tabriz, Tabriz, Iran
چکیده [English]

The right to education is one of the rights of citizens and considered a basic human and universal right. The right to education and freedom of education have special place in the Human Rights documents. In addition, domestic laws- both ordinary and constitutional- and high level documents have addressed this issue. This article intends to explain the position of the right to education in the legal system of Iran and improve the conditions governing the Iranian educational system in to answer the question: “How is the right to education evaluated in terms of factors related to it in Iran's legal system?”. To this end, after collecting the resources in a library study, deploying a descriptive-analytical method,  the position of the right to education and the freedom of education in the international system and domestic law were investigated. As there is an inseparable relation between the right to education and the freedom of education, the right to education can be considered a prerequisite for the freedom of education. Based on this presumption and through examining the legal system of Iran, it is found out that at different legal levels, the legislator has correctly specified the right to education as a fundamental right. However, it seems that there are flaws and defects in this field, which of course can be solved. In fact, relying on the capacities of the Principle 15 of the Constitution of the Islamic Republic of Iran, it is possible to develop plans to explain and develop local education. Furthermore, through equipping public schools and proportionally distributing them at the country level, it is possible to take an effective step towards eliminating inequality in accessing educational facilities.

کلیدواژه‌ها [English]

  • the right to education
  • freedom of education
  • obligatory
  • free
  • local education

مراجع

  1.  

    1. اسلامی هرندی، فاطمه، کریمی، فریبا و نادی، محمدعلی (1398)، «شناسایی مؤلفه‌های عدالت آموزشی در آموزش و پرورش ایران»، فصلنامۀ پژوهش در نظام‌های آموزشی 13 (47)، 55ـ75.
    2. انوشه‌ئی، مهدی (1389)، حق آموزش حداقلی در چارچوب نظام بین‌المللی حقوق بشر، پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد حقوق بشر، دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه علامه طباطبائی.
    3. برزینکا، ولفگانک (1992)، نقش تعلیم و تربیت در جهان امروز، ترجمۀ مهرآفاق بابیوردی، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
    4. پروین، خیرالله، و اصلانی، فیروز (1395)، اصول و مبانی حقوق اساسی، چ۳، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
    5. پژوهشکدۀ شورای نگهبان (1397)، قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران به‌همراه نظرات تفسیری شورای نگهبان، چ۱، تهران: انتشارات پژوهشکده شورای نگهبان.
    6. جاوید، محمدجواد (1391)، حق بر آموزش از منظر قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد حقوق عمومی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی.
    7. خانی والی‌زاده، سعید، و لطفی، امیرعلی (1396)، «بررسی حق بر آموزش در حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران»، دوفصلنامه حقوق اساسی 14 (28)، 19ـ41.
    8. رحمت‌اللهی، حسین، و دانش‌ناری، زهرا (1393)، «حق و آزادی آموزش و پرورش»، دوفصلنامۀ مطالعات حقوق بشر اسلامی 3 (7)، 53ـ70.
    9. سلامتی، یعقوب، اخوان‌فرد، مسعود، و عطریان، فرامرز (1394)، «تکلیف بر رعایت حق بر آموزش در حقوق اسلامی و مقررات حقوق بشر»، فقه و مبانی حقوق اسلامی، شمارۀ 4، 89ـ104.
    10. سند تحول بنیادین آموزش و پرورش مصوب شورای عالی انقلاب فرهنگی (1390/10/06).
    11. سیدحاتمی، مریم، و مصفا، نسرین (1399)، «تعهد دولت‌ها بر ایجاد برابری جنسیتی در آموزش»، فصلنامۀ مطالعات حقوق عمومی 50 (4)، 1379ـ1399.
    12. سیف، علی‌اکبر (1400)، روان‌شناسی پرورشی نوین، بی‌جا: انتشارات دوران.
    13. صادقی‌رام، رقیه، مؤذنی، روح‌الله، و پوررشید، سیده زهرا (1400)، «مطالعۀ تطبیقی همگانی بودن و آزادی آموزش در قانون اساسی ایران و اسناد بین‌المللی، با تأکید بر راهکارهای حل تعارض»، پژوهشنامۀ حقوق تطبیقی ۵ (۲)، ۱۶۱ـ۱۷۹.
    14. عباسی، بیژن (1395)، حقوق بشر و زادی‌های بنیادین (سه نسل حقوق بشر در اسلام، ایران و اسناد بین‌المللی و منطقه‌ای)، چ۲، تهران: انتشارات دادگستر.
    15. قاری سیدفاطمی، سید محمد (1390)، حقوق بشر در جهان معاصر، تهران: مؤسسۀ مطالعات و پژوهش‌های حقوقی شهر دانش.
    16. مرندی، الهه، و قربانی، اعظم (1400)، «مبانی و سازوکارهای حمایتی حق آموزش در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران و اسناد حقوق بشری»، فصلنامۀ علمی مطالعات حقوق بشر اسلامی 10 (1)، ۳۱۲ـ۳۳۵.
    17. معین، محمد (1385)، فرهنگ فارسی، تهران: انتشارات امیرکبیر.
    18. منشور حقوق شهروندی مصوب ریاست‌جمهوری (1395).
    19. منصوری بروجنی، محمد (1390)، آموزش ابتدایی عمومی کودکان: مطالعۀ نظام حقوقی ایران و آمریکا در پرتو موازین حقوق بشری، پایان‌نامۀ کارشناسی ‌ارشد، تهران: دانشگاه شهید بهشتی، ص65ـ۶۸.
    20. نیاورانی، صابر (1389)، «منزلت حق بر آموزش در نظام بین‌المللی حقوق بشر»، فصلنامۀ تحقیقات حقوقی 13 (52)، 176ـ201.
    21. هاشمی، سید محمد (1392)، حقوق بشر و آزادی‌های اساسی، چ۲، تهران: نشر میزان.
    22. Beiter, Klaus Dieter (2006), "The protection of the Right to Eduacation by International Law", Leiden: Martinus Nijhoff, 18-29.
    23. BhaskaraRoa, Digumavti (2007) Education for all Global Consensus Dehli: APH Publishing Corporation.
    24. Chapman, Audrey and Russell, Sage (eds.). (2002), Core Obligations: Building Framework for Economic, Social & Cultural Rights, Cambridge: Intersentia. 
    25. Donnelly, Jack and Howard, F. (1988), "Assessing National Human Rights Performance: A Theoritical Framework", Human Rights Quarterly 10 (2), 214-219.
    26. Hart, Stuart (eds.) (2009), Children Right to Education, London: Jessica Kingsley Publishers
    27. Seel, orbert (2012), "Encyclopedia of the Sciences of Learning", Springer; 2012th edition (October 5, 2011).
    28. Mendez, Manuel Toscano .(2012), "Language Rights as Collective Rights: Some Conceptual Considerations on Language Rights", Revista de Filosofia Politica, (27), 109-118.
    29. Mowbray, Jacqueline (2013), Linguistic Justice: International Law and Language Policy, Oxford: OUP Oxford.

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 30 خرداد 1402
  • تاریخ بازنگری: 12 مرداد 1402
  • تاریخ پذیرش: 10 مهر 1402

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار