تحلیل و بررسی تأثیر فرهنگ بر برنامه‌ریزی در فرهنگ شهروندی و شهری ایران

نوع مقاله : علمی -ترویجی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری گروه شهرسازی، واحد کرمان، دانشگاه آزاد اسلامی، کرمان، ایران

2 استادیار گروه شهرسازی، واحد کرمان، دانشگاه آزاد اسلامی، کرمان، ایران

3 استاد گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه تهران، تهران، ایران

چکیده

هم‌زمان با شروع تمدن انسانی فرهنگ پدیدار شد و همچنان رو به توسعه و گسترش است. با ترقی تکنولوژی از سوی جوامع توسعه‌یافته، فرهنگ غربی همراه با تکنولوژی آن‌ها در فرهنگ‌های دیگر ورود پیدا کرد و یک جایگزینی همراه با تقلید بی‌هدف را به ارمغان آورد. ضعف، رکود و انحطاط فرهنگ‌های غنی و ریشه‌دار محلی به‌وسیلۀ مجذوب شدن در یک فرهنگ دیگر و ایجاد یک فرهنگ ثابت جهانی، خود به‌عنوان مشکلی بزرگ برای کنترل جوامع، پیشگیری از جرم و هویتمند کردن معرفی می‌شود. شهرهای ما در گذشته از میراث و تمدنی گران‌بها با عنوان فرهنگ شهرنشینی در تمام چهارچوب زندگی بهره‌مند بوده‌، اما با توجه به ترقی و توسعه و ورود تکنولوژی در زندگی، این فرهنگ کم‌رنگ و در حاشیه قرار گرفت و ناهنجاری‌ها در بطن  آن قرار گرفته‌اند. شهرهای ما که بر اساس اصول و قواعد حاصل یک معماری ایرانی‌اسلامی است، آیین ‌رخ‌نمای فرهنگی بوده و منعکس‌کنندۀ فرهنگ با توجه به ویژگی‌هایش هستند. امروزه ما با شهرها و مکان‌های پرجمعیتی مواجهیم که هیچ‌گونه از مظاهر و سیما و منظر فرهنگی را در خود جای نداده‌ است. روش پژوهش از نوع توصیفی‌تحلیلی و با استفاده از منابع کتابخانه‌ای و اسنادی است که به ابعاد تأثیر فرهنگ و برنامه‌ریزی و تحلیل و بررسی جایگاه آن در فرهنگ شهرسازی خواهد پرداخت. نتایج نشان می‌دهد یکی از مؤلفه‌های مهم جامعۀ شهری مدرن و امروز ایران، مربوط به چگونگی تحقق فرهنگ شهرسازی در بین شهرهای مختلف است که هریک به‌دلیل داشتن ویژگی‌های خاص جغرافیای رفتاری و فرهنگی، اغلب طراحان، برنامه‌ریزان و مدیران شهری را با چالشی بزرگ روبه‌رو کرده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

An Analysis of the Impact of Culture on Planning in Iran’s Citizenship and Urban Culture

نویسندگان [English]

  • Gestasb Kiani 1
  • Korosh Afzali 2
  • Karmatullah Zyari 3
1 PhD student of Urban Planning Department, Kerman Branch, Islamic Azad University, Kerman, Iran
2 . Assistant Professor of Urban Planning Department, Kerman Branch, Islamic Azad University, Kerman, Iran
3 Professor of Department of Geography and Urban Planning, University of Tehran, Tehran, Iran
چکیده [English]

In the past, cities of Iran enjoyed the culture of urbanization in all aspects of life, but due to the advancement and introduction of technology, this culture became marginalized, and anomalies were placed in the context of Iranian cities traced back to architecture. They were cultural and reflected culture according to its characteristics. However, today there are cities that do not contain any cultural manifestations. Culture came into existence at the same time when human civilization began, and it continued; with the advancement of technology from the West, western culture as well as western technology were introduced to other cultures and brought cultural identitylessness along with aimless imitation as well as the decline of old cultures. Local rootedness was introduced by dissolving into another culture and creating global fixed culture as a problem for the controlling of crime prevention and the identifying of communities. The research method of this article is descriptive and analytical, using library and document resources. It has dealt with the dimensions of the influence of culture and planning while analyzing its place in urban culture. The results indicated that it was one of the important components of urban society  Modern and contemporary Iran is related to the realization of urban culture among different cities, each of which has raised a great challenge to most of the designers, planners, and city managers due to their specific geographic, behavioral, and cultural characteristics.

کلیدواژه‌ها [English]

  • culture
  • planning
  • development
  • urban planning
  • urban identity
  1.  

    1. آشوری، د. (1401). تعریف و مفهوم فرهنگ. چ۹. تهران: نشر آگاه.
    2. اسلامی‌ندوشن، م. (1394). فرهنگ و شبه فرهنگ. چ۲. تهران: انتشارات شرکت سهامی انتشار.
    3. اخوان خرازی، ک. (1387). رویکرد تحلیلی به ضرورت توجه به فرهنگ جامع. نشریۀ هویت، ۲ (3)، ۵۱ـ۶۲.
    4. افروغ، ع. (۱۳۹۶). فضا و نابرابری اجتماعی، ارائۀ الگویی برای جدایی‌گزینی فضایی و پیامدهای آن. چ۲. تهران: انتشارات دانشگاه تربیت مدرس.
    5. اطهاری، ک. (۱۳۸۹). گسستگی و گسیختگی در توسعۀ ایران. دوماهنامۀ چشم‌انداز ایران، شمارۀ 61.
    6. امان‌پور، س.، و سعیدی، ج. (۱۳۹۶). تحلیلی بر تأثیر فرهنگ در ساخت شهرهای ایرانی اسلامی. فصلنامۀ جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری چشم‌انداز زاگرس، ۹ (31)، ۸۳ـ۱۰۴.
    7. قنبری، ا.، و ایرانمنش، م. (1394). تأثیر فرهنگ بر معماری و شهرسازی بومی. همایش ملی معماری و شهرسازی بومی ایران، یزد.
    8. پوراحمد، ا.، و یزدانی، م. (۱۳۸۴).تأثیر مدرنیسم بر تحولات کالبدی شهرهای ایرانی‌‌اسلامی، نمونۀ موردی: شهر تبریز. فصلنامۀ تحقیقات جغرافیایی، ۲۲ (۸۴)، ۲۹ـ۵۲.
    9. پورجعفر، م.، و دهقانی، ف. (۱۳۹۰). نقش بازآفرینی«مناظر فرهنگی بر ارتقای کیفیت «زندگی شهروندی» (نمونۀ موردی مجموعه زندیه شیراز). نقش جهان، ۱ (۱)، ۸۱ـ۹۴.
    10. پهلوان، چ. (۱۳۹۹). فرهنگ‌شناسی: گفتارهایی در زمینۀ‌ فرهنگ و تمدن. چ۲. تهران: انتشارات قطره.
    11. ترنر، ت. (۱۳۹۶). شهر همچون چشم‌انداز (ف. نوریان، مترجم). چ۴. تهران: شرکت پردازش و برنامه‌ریزی شهری.
    12. توسلی، غ. (۱۳۹۷). نظریه‌های جامعه‌شناسی. چ۲۱. تهران: سازمان سمت.
    13. جهانبخش، م. (۱۳۹۶). مردم‌شناسی و فرهنگ عامه (با تکیه بر فرهنگ عامۀ مردم ایران). چ۲. تهران: نشر هم‌پا.
    14. حبیب، ف. (1388). تحلیلی از تعامل فرهنگ و کالبد شهر (نمونۀ موردی اصفهان ـ صفویه). نشریۀ هویت، ۳ (4)، ۸۳ـ۹۴.
    15. حبیبی، م. (۱۴۰۰). از شار تا شهر. چ19. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
    16. حسینی بایگی، ش.، حنایی، ت.، و استادی، م. (۱۳۹۷). مقایسۀ ابعاد حس مکان در دو فرهنگ عربی و ایرانی. نشریۀ معماری و شهرسازی آرمان‌شهر، شمارۀ 23، ۱۷۳ـ۱۸۴.
    17. حسینی ‌کازرون، ا. (۱۳۷۳). ارتباط فرهنگ عامه با فرهنگ عمومی. فصلنامۀ فرهنگ عمومی، شمارۀ ۵.
    18. خستو، م. (۱۳۹۹). تأثیر شکل شهر بر فرهنگ: رویکردی تاریخی. فصلنامۀ علمی‌پژوهشی جغرافیا (برنامه‌ریزی منطقه‌ای)، ۱۱ (۱)، ۴۴۳ـ۴۵۹.
    19. دهخدا، ع. (۱۳۹۶). لغت‌نامۀ دهخدا. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
    20. زیاری، کرامت‌الله (۱۳۸۲). تأثیر فرهنگ در ساخت شهر (با تأکید بر فرهنگ اسلامی). مجلۀ جغرافیا و توسعه، ۱ (۲)، ۹۵ـ۱۰۸.
    21. ـــــــــ (۱۳۹۶). برنامه‌ریزی شهرهای جدید. چ۷. تهران: انتشارات سمت.
    22. روح‌الامینی، م. (1394). زمینۀ فرهنگ‌شناسی. چ۱۱. تهران: نشر عطار.
    23. سجادزاده، ح.، اعتصامیان، ر.، و خزلیی، ل. (۱۳۹۴). تجلی مفهوم درون‌گرایی در بازارهای ایرانی. فصلنامۀ پژوهش‌های معماری اسلامی، ۳ (۸)، ۳۴ـ۴۵.
    24. سلطان‌زاده، ح. (۱۳۹۶). مقدمه‌ای بر تاریخ شهر و شهرنشینی در ایران. چ۳. تهران: انتشارات امیرکبیر.
    25. ــــــــ (۱۳۹2). فضاهای شهری در بافت‌های تاریخی ایران. چ۶. تهران: دفتر پژوهش‌های فرهنگی.
    26. ــــــــ (1373). تأثیر اسلام در ساخت شهر. مجلۀ معماری و شهرسازی، شمارۀ 25ـ26.
    27. شاردن، ژ. (1350). سیاحت‌نامه (م. عباسی، مترجم). چ۱. تهران: انتشارات امیرکبیر.
    28. شکویی، ح. (۱۳۹۹). دیدگاه‌های نو در جغرافیای شهری. چ۲۰. تهران: سازمان سمت.
    29. شماعی، ع. (۱۳۸۹). نقش الگوهای شهرسازی سنتی در شهرسازی مدرن شهر یزد. فصلنامۀ مطالعات شهر ایرانی اسلامی، شمارۀ ۱، ۹۳ـ۱۰۵.
    30. شیعه، ا. (۱۳۹۸). با شهر و منطقه در ایران. چ۳۶. تهران: انتشارات دانشگاه علم و صنعت ایران.
    31. صرافی، م. (۱۳۸۳). شهر فرهنگی و فرهنگ شهری. ماهنامۀ شهرداری‌ها، ۶ (64)، ۵ـ۱۰.
    32. عمید، ح. (۱۳۹۰). فرهنگ عمید. چ۳۸. تهران: انتشارات امیرکبیر.
    33. فکوهی، ن. (۱۴۰۱). مبانی انسان‌شناسی. چ۱۰. تهران: نشر نی.
    34. فنی، ز. (۱۳۸۸). بررسی ابعادی از تحولات جغرافیای فرهنگی شهر (مطالعۀ موردی: مناطق 1 و 12 شهر تهران). پژوهش‌های جغرافیای انسانی، شمارۀ 68 ، ۳۷ـ۵۴.
    35. معین، م. (۱۳۹۱). فرهنگ معین. چ۲۷. تهران: انتشارات امیرکبیر.
    36. محمدی‌اصل، ع. (۱۳۹۷). فرهنگ اجتماعی. چ۲. تهران: نشر علم.
    37. منصوری، س. (۱۴۰۰).به‌کارگیری مبانی و اصول فرهنگ ایرانی‌ـ اسلامی در طراحی فضاهای شهری ایرانی معاصر (مطالعۀ موردی: میدان تجریش تهران). فصلنامۀ مطالعات مدیریت شهری، 13 (45)، ۲۷ـ۴۶.
    38. مؤمنی، ک.، مسعودی، ز. (1395). رابطۀ فرهنگ و معماری (با بررسی موزۀ هنرهای معاصر تهان). جلوۀ هنر، شمارۀ ۱۵، ۶۷ـ۸۲.
    39. هیلتس، و. (۱۴۰۰). تشکیل اولین دولت ملی در ایران (ک. جهانداری، مترجم). چ۵. تهران: انتشارات خوارزمی.
    40. Anderson, Margaret. L., & Taylor, Howard. F. (2008). Sociology: Understanding a Diverse Society. U.S.A: Thomson, 4th Edition.
    41. Bahreyni, S.H. (2003). Analysis of Urban Spaces. Tehran: Tehran University Press.
    42. Coleman, S., & Watson, H. (1993). Anthropology. (M. Salasi, Trans.). Publishing House.
    43. Conzen, M, F, (1973). Analytical Approach the Landscape Dimension of Human Geography UCP.
    44. Giddens, A. (1998). Sociology (M. Sabori, Trans.), Tehran: Ney Pablish.
    45. Mamfred, L. (2006). Culture of Cities (A. Aqwami Moghaddam, Trans.), Tehran: Center for Study and Research on Urbanism and Architecture.
    46. Rabani, R., & Vahida, F. (2006). Urban Sociology. Isfahan: University of Isfahan.
    47. Pakzad, J. (2006). Theoretical Basis and Urban Design Process. Shahidi Publishing House.
    48. Shuwen, L., & Cheung, T.O. (2016). Sense of Place and Tourism Business Development. Tourism Geographies, 18 (2), 174-193.
    49. Ujang, N., & Zakariya, K. (2015). The Notion of Place, Place Meaning and Identity in Urban Regeneration. Social and Behavioral Sciences, 170, 709-717.